koło kwintowe
Koło kwintowe (krąg kwintowy) - układ pokrewieństwa kwintowego tonacji, zbiór wszystkich tonacji przedstawiany w formie okręgu, na którego obwodzie zaznacza się kolejno (co kwintę czystą) następujące po sobie gamy według zwiększającej się ilości znaków przykluczowych.
W kierunku ruchu wskazówek zegara w każdej następnej gamie przybywa dodatkowo jeden krzyżyk, przy czym tonika gamy (nadająca jednocześnie jej nazwę) jest dominantą gamy wyjściowej.
W kierunku przeciwnym zwiększa się ilość bemoli, a tonika jest subdominantą gamy wyjściowej.
Każda tonacja durowa posiada pokrewną tonację molową (zbudowaną na tonice znajdującą się o tercję małą poniżej toniki pokrewnej tonacji durowej). Obie mają takie same znaki przykluczowe. W kole kwintowym daje to układ tonacji molowych rozpoczynający się począwszy od a-moll (pokrewnej do C-dur).
źródło: Wikipedia http://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%82o_kwintowe
-----
Na przykład: gama durowa w tonacji C składa się z dźwięków:
C D E F G A B
Nie ma tu żadnego znaku chromatycznego, więc umieścimy tę tonację na szczycie naszej listy, oznaczając numerem "0". Gama durowa w tonacji G składa się z dźwięków:
G A B C D E F#
Przybył nam jeden krzyżyk, więc umieścimy ją zaraz po "C", oznaczając jako "1". Ta sama gama w tonacji E składa się z dźwięków:
E F# G# A B C# D#
Mamy tutaj 4 krzyżyki, więc umieścimy ją na naszej liście z oznaczeniem "4". Podobnie rozpisujemy pozostałe tonacje, aż do uzyskania pełnej listy uporządkowanej pod względem przybywania w nich krzyżyków:
C (0), G (1), D (2), A (3), E (4), B (5), F# (6), C# (7), G# (8), D# (9), A# (10), E# (11).
Jak można zauważyć, kolejne tonacje oddalone są od siebie o interwał kwinty w górę (C-G, G-D, itd.) Listę tę można przedstawić w formie graficznej, zapisując ją na okręgu - tak przedstawiona lista tonacji nazywa się właśnie kołem kwintowym. Podobną listę stworzyć można dla tonacji zapisanych z użyciem bemoli:
C (0), F (1), Bb (2), Eb (3), Ab (4), Db (5), Gb (6), itd...
Jak widać na kole kwintowym, tutaj również tonacje oddalone są od siebie o interwał kwinty, tylko w odwrotnym kierunku - w dół (C-F, F-Bb, itd.) Warto nadmienić, że tonacje z dużą ilością znaków chromatycznych są rzadko używane. Na przykład w tonacji G# pojawiają się dwa krzyżyki na nucie F (oznaczane Fx = czytane Fisis), a w każdej kolejnej tonacji takich podwójnych krzyżyków jest więcej. Zapis staje się wtedy nieczytelny i niepraktyczny. Umownie stosuje się zapis maksymalnie do 6 znaków przykluczowych. Począwszy od 7 znaków można zapis uprościć, przykładowo tonację C# (7 krzyżyków) można zapisać enharmonicznie jako Db (5 bemoli), tonację G# (8 krzyżyków) jako Ab (4 bemole), itd.
źródło: Krzysztof Inglik http://www.magazyngitarzysta.pl/warsztat/porady/62-koo-kwintowe.html
